Gastcolumn Volkskrant 27 november 2022
Beelden en blinde vlekken. Steeds vaker zien mensen dat beleid wordt bepaald door een dominante groep die de eigen werkelijkheid als norm heeft. Dat kan leiden tot ongelijkheid en onrecht. Hiervoor oog hebben kan zelfs van levensbelang zijn. Maar het kan ook gaan om meer frivole zaken, zoals de ‘belangrijkste bijzaak’. Sport.
Deze weken domineert het WK voetbal ons televisie- en radiolandschap. De vaste programmering wordt, conform het Mediabesluit, opzijgeschoven voor rechtstreekse verslaggeving van dit sportevenement. Net als bij EK’s, interlands, Champions League en Europa League. Bij de Super Cup en nationale bekerwedstrijden.
Bij de Tour de France, WK op de weg, de Nederlandse wielerklassieker, WK en EK schaatsen. Bij de Olympische Zomerspelen en Winterspelen, tennisfinales, de TT Assen en de Formule 1. En bij een rij sportevenementen, aangewezen voor ‘gedeeltelijk uitgestelde verslaggeving’. Vanzelfsprekend worden al die uitzendingen gedrenkt in voor- en nabeschouwingen, analyses, interview- en panelgesprekken van omroepen.
Hysterisch volume
Radio 1 Sportzomer maakt de overheersing compleet met voetbalevenementen, de Tour, de Giro, Wimbledon, en eens per vier jaar de Olympische Spelen. Nieuwsluisteraars die weinig hebben met sport worden van de zender verdreven door het doordringende hysterische volume dat met sportverslaggeving vergezeld schijnt te moeten gaan. Voor het solide nieuws dat NPO Radio 1 normaliter verzorgt, kunnen deze luisteraars echter nergens terecht. BNR biedt met zijn focus op bedrijfsleven, aandelen en auto’s voor velen vaak ook geen aantrekkelijk toevluchtsoord.
De NOS heeft de wettelijke taak om nieuws te brengen en evenementen (waaronder herdenkingen) te verslaan. Naast die enorme hoeveelheid sport zijn slechts het Prinsengrachtfestival en het Eurovisie Songfestival culturele onderdelen van het NOS-palet. De vraag is of deze verdeling terecht is als er zovéél sportevenementen in het jaar zijn. En of het terecht is dat (bijna) een kwart van ‘onze mensen’ van NOS radio en tv exclusief sportverslaggeving doet.
Kloppen deze verhoudingen wel in relatie tot het wereldnieuws en alle overige zaken waarover wij willen worden geïnformeerd? Het lijkt zo of sportdominantie en sportverdwazing van staatswege worden bevorderd.
Je gaat het pas zien als je het doorhebt: onbewuste beelden en blinde vlekken bepalen waarschijnlijk dit beleid. Bijvoorbeeld dat wie geïnteresseerd is in wereldnieuws op radio en tv, in kranten en opiniebladen, automatisch ook is geïnteresseerd in uitvoerige sportconsumptie. En dat het overige mediapubliek de Libelle leest, Gooische vrouwen kijkt, of Koffietijd.
Kijkcijfers
Volgens de stichting Kijkcijferonderzoek ging 15 procent van de zendtijd van NPO1 in 2021 naar directe sportverslaggeving, die een aandeel van 25 procent heeft onder de kijkers van 6 jaar en ouder. Maar bij 65-plussers komt in de top tien van meest bekeken programma’s sport überhaupt niet voor. Ik vond geen gegevens over het aandeel van sport op de radio, of over alle sportpraatprogramma’s bij de omroepen en het late nieuws. Zou het geen goed idee zijn om te onderzoeken hoeveel sport ons nu werkelijk overspoelt, en welke consument aan wat voor soort informatie behoefte heeft?
Dan kunnen we op basis van kennis en argumenten alternatieven bedenken. Bijvoorbeeld een model waarbij nieuwszoekers/niet-sportliefhebbers bij ‘hun’ zender kunnen blijven, terwijl sportliefhebbers uitgebreid worden bediend.
Een aparte sportzender.
Met 24/7-sport, met voor- en nabeschouwingen, analyses, interview-, praat- en panelprogramma’s van omroepen, herhalingen, en verplichte aandacht voor vrouwensport en sporten die nu nauwelijks te zien zijn: badminton, basketbal, honkbal, korfbal, turnen, enzovoort. Zo’n publieke zender, waarbij het échte nieuws bijzaak is, is wellicht te financieren in samenwerking met de Vlaamse Radio- en Televisieomroep, eventueel gestut door een publiek-private constructie. Een nieuw initiatief, dat prima past bij de onlangs aangekondigde intensieve samenwerkingsplannen van NPO en VRT.
Educatie
Daarmee houden we de overige zenders toegankelijk voor alle andere kijkers en luisteraars. Die zenders bieden nieuws, onderzoek en achtergronden, ontspanning, drama, educatie en jeugd- en jongerenprogramma’s. We skippen de kijkcijferdwang en vervangen die door criteria als kwaliteit, toegankelijkheid, representativiteit. In talkshows als Op1 en Khalid & Sophie is sport bij hoge uitzondering een thema.
Op deze manier houdt de publieke omroep kijkers en luisteraars vast die anders vluchten voor de sportdominantie. En sportliefhebbers baden in een weelde aan zendtijd. Zo werken we weer een blinde vlek weg. Zeker niet een zaak van levensbelang. Wel van mediaplezier.
